Het is deze maand precies een jaar geleden dat voormalig PSV-perschef Thijs Slegers een emotionele oproep deed om bloed- en stamceldonor te worden. Een eerdere stamceltransplantatie bracht voor hem geen genezing. Hij hoopte met zijn oproep een signaal af te geven en de noodzaak van meer donoren centraal te stellen. Zijn oproep sloeg aan. Duizenden mensen registreerden zich als donor. Slegers overleed zelf eind maart 2023, maar kon nog wel het succes van zijn oproep meemaken.
Onderzoek toont aan: kennis en draagvlak stamceldonatie groot
Directe resultaten
De oproep van Thijs Slegers had direct effect. De eerste dagen meldden vele honderden mensen zich aan als stamceldonor. Toen dit breed in de media kwam namen de inschrijvingen verder toe. Uiteindelijk waren dit er bij Matchis ruim 11.000. Een forse stijging waarbij opviel dat het deze keer vooral mannen waren die zich aanmeldden. Het huidige stamceldonorbestand bestaat voor 2/3 uit vrouwen, maar bij de aanmeldingen na de oproep lag die verhouding precies andersom.
De toename in aanmeldingen door de oproep van Slegers was tot in mei te merken. Daarna moest de werving het weer hebben van reguliere campagnes via (vooral) de social media kanalen.
Onderzoek effecten langere termijn
De enorme toename in aanmeldingen direct na de oproep was een duidelijk te meten effect. Voor Matchis is het ook belangrijk om te weten of er op langere termijn effecten zijn. Mogelijk kunnen deze meegenomen worden in het opzetten van toekomstige campagnes.
Om deze effecten na een jaar in kaart te brengen, voerde onderzoeksbureau Flycatcher in opdracht van Matchis een publieksonderzoek uit onder 1500 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Flycatcher doet al sinds 2019 onderzoek naar de houding van en kennis over stamceldonatie. Verschillen over de loop van de tijd kunnen dus goed worden geanalyseerd.
Bekendheid groter, meer mensen denken positief over stamceldonatie
Een van de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek is dat de bekendheid over stamceldonatie fors is gestegen. Wist in 2020 nog 84% van de bevolking in grote lijnen wat stamceldonatie inhoudt, inmiddels is dat 97%. Meer mensen weten ook inhoudelijke vragen over stamceldonatie te beantwoorden. Zo weet bijna iedereen dat je een leven kunt redden met stamceldonatie en stamcellen doneert tijdens je leven. Misverstanden zijn er zeker ook nog steeds, zoals over leeftijd en de eisen waaraan een potentiële donor moet voldoen.
Een conclusie is ook dat het overgrote deel van de bevolking inmiddels positief tegenover stamceldonatie staat. Slechts 1% heeft een negatief beeld bij het onderwerp stamceldonatie, 19% is neutraal en 80% staat er positief tegenover. Hier speelt de oproep van Thijs Slegers duidelijk een rol: mensen die de oproep kennen staan positiever tegenover stamceldonatie dan zij die niets van de oproep weten.
Rol media
De media hebben vorig jaar de oproep van Slegers breed opgepakt. Dat komt ook tot uiting in het onderzoek. Via geholpen bekendheid heeft 36% van de respondenten over de oproep gehoord en/of gelezen. Net zoals bij de registraties direct na de oproep zijn dit met name mannen. Het betreft hier vooral een oudere groep van 56 jaar en ouder, waarbij respondenten uit Noord-Brabant meer dan gemiddeld van de oproep kennis hebben genomen.
Registreren belangrijk, maar stamceldonatie blijft voor velen eng
Een duidelijke meerderheid geeft aan dat het registreren als stamceldonor belangrijk is. Vooral onder de leeftijdsgroep 18-35 is een grote meerderheid voorstander van registratie. Het is echter ook onder deze leeftijdscategorie dat zich de relatief grootste groep bevindt die stamceldonatie, hoewel positief en belangrijk, eng vindt. Daar staat weer wel tegenover dat een meerderheid in deze leeftijdscategorie zich wel of waarschijnlijk wil registreren als stamceldonor.
De groeiende kennis en bijna unanieme mening dat stamceldonatie belangrijk en goed is, vertaalt zich niet naar een grotere bereidheid zich ook te registreren als stamceldonor onder de totale bevolking. Een ruime meerderheid (65%) van de ondervraagden geeft aan dat (waarschijnlijk) niet te doen. De meest genoemde argumenten daarbij zijn dat men denkt niet aan de vereisen te voldoen (45%), te oud is (23%), omdat men het eng vindt (19%) of bang is dat het pijn doet (18%).
Mensen die nog niet geregistreerd staan maar dit wel overwegen, willen dit vooral doen omdat ze het belangrijk vinden anderen te helpen (65%). Ook hier speelt de oproep van Slegers een rol: acht procent wil zich (misschien) registreren door de oproep. Dit zijn met name mannen.
Meer informatie en daadwerkelijk inschrijven
Van de niet geregistreerden geeft bijna de helft aan niet meer informatie over stamceldonatie te willen ontvangen.
Degenen die wel meer informatie willen, geven de voorkeur aan het zelf zoeken op internet (22%) of via een folder van de overheid (20%). Een vrijwel even grote groep zou het liefst door de eigen huisarts voorgelicht worden.
Bij een directe oproep om je daadwerkelijk te registeren als stamceldonor geven respondenten uit de leeftijdscategorie 18 t/m 55 jaar relatief vaak aan dat ze het liefst door een eigen familielid, vriend of kennis gevraagd willen worden. Een oudere groep zou het liefst hierover praten met de huisarts.
Opvallend is dat in de leeftijdscategorie 18 t/m 35 een derde de voorkeur geeft aan een persoonlijke brief van het ministerie van VWS en/of Matchis. Iets dat overigens ook al uit voorgaande onderzoeken naar voren kwam.
